Burn-out: wat we nu weten

 

Wat is het? Waarom krijg je het? Wie krijgt het?

Er is heel veel over burn-out te vertellen en vooral af te vragen. Ik zou wel 10 blogs over alle overwegingen en mitsen en maren kunnen schrijven, maar ik ga m’n best doen het belangrijkste samen te vatten in blog.

Wat is een burn-out?
Burn-out is tegenwoordig een veelbesproken onderwerp, en terecht. Iedereen kent wel iemand die een burn-out heeft, maar weet je dan eigenlijk wat diegene hiermee bedoeld? Moe en stress en niet meer uit bed komen komen we meestal toe, maar verder snappen we het eigenlijk niet..

Laat me meteen met de deur in huis vallen: we weten medisch gezien eigenlijk niet goed wat een burn-out precies is. Waar we het over eens zijn is dat een burn-out stress-gerelateerd is. Christiaan Vinkers, psychiater die een top boek geschreven heeft over burn-out – aanrader, omschrijft een burn-out als een toestand van ernstige uitputting en overbelasting, waarbij iemand ziek thuis zit. Velen hebben pogingen gedaan, maar ik denk niet dat er al een echt complete definitie is geformuleerd, omdat we gewoon nog niet weten wat burn-out echt is, maar dit vind ik de meest passende definitie die ik gelezen of gehoord heb. En of er nou een definitie of diagnose bestaat of niet, de ernst van en het leed door de klachten is er niet minder om. Klachten waar je langdurig last van kunt hebben bij een burn-out, zijn sterke vermoeidheid, slechter slapen, prikkelbaar zijn, veel piekeren, je opgejaagd voelen, veel vergeten of moeite met concentreren, en emotionele labiliteit, dus je emotionele reactie staat steeds vaker niet in verhouding tot de situatie. Zowel stressoren uit de zakelijke én persoonlijke omgeving als persoonlijke eigenschappen spelen een rol bij het ontstaan van burn-out. Heel simplistisch gezegd is er langdurig teveel druk en spanning om gevoelsmatig aan te kunnen. Er wordt wel verschil gemaakt tussen burn-out en burn-outklachten, waarmee bij de laatste vooral lichtere vermoeidheid- en stressklachten bedoeld worden. Voldoe je relatief snel aan en wat mij betreft echt wat anders dan een echte burn-out. Bij omschrijvingen wordt meestal pas uitgegaan van een burn-out als de klachten minimaal 6 maanden aanwezig zijn.

Recente cijfers

          Het RIVM, het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu, zegt dat o.b.v. verslagjaar 2023 19% van de werknemers tussen de 15 en 74 jaar last heeft van burn-outklachten (dus niet een volle burn-out). Opvallend is dat dit lager is bij ondernemers, namelijk 11,7%.

          TNO, een belangrijk onderzoeksinstituut in Nederland, heeft over 2022 onderzoek gedaan naar jonge werknemers en burn-out. TNO geeft aan dat 1 op de 4 werknemers in de leeftijd van 18 tot en met 34 jaar aan burn-outklachten ervaart. Bovendien blijkt dat de ernst van ervaren burn-outklachten onder jonge werkenden, die veel klachten hebben, toeneemt en met name onder hoogopgeleide jong vrouwen. Het aandeel van verzuim door werkgerelateerde psychische klachten stijgt ook. Vooral in de zorg en onderwijs is het aantal klachten en het verzuim met psychische klachten hoog.

          TNO zegt in een rapport uit 2023 dat werknemers ongeacht het geboortecohort waartoe zij behoren, dus of je nou boomers of millenial bent maakt niet uit, rond hun 30e relatief veel burn-outklachten ervaren. Echter blijken andere factoren zoals hoge taakeisen en tijdsdruk, maar ook persoonskenmerken als opleidingsniveau een grotere rol te spelen bij de ontwikkeling van burn-outklachten dan leeftijd.

          Het Trimbos Instituut, belangrijk onafhankelijk kennisinstituut in Nederland, zegt dat 17% van werknemers burn-outklachten ervaart, wat ongeveer 1.3 miljoen mensen zijn in Nederland. Ze noemt ook dat 37% van de volwassen Nederlandse werknemers aangeeft te verzuimen als gevolg van werkdruk of werkstress en dat het gemiddelde aantal verzuimdagen als gevolg van overspannenheid, burn-out en psychische klachten hoog is.

Opvallend is dat ik alleen werkgerelateerde cijfers kreeg als ik bij deze organisaties burn-out invul. Terwijl burn-out eigenlijk betekent te lang teveel stress, wat zeker voort kan komen uit werk, maar wat net zo goed kan komen vanuit andere levensgebieden. En nog realistischer: uit een combinatie van stressvolle factoren vanuit werk én privé. Bijvoorbeeld mantelzorger zijn én een fulltime baan hebben: allebei stressgenererend en samen wellicht teveel.

Uit balans raken en balans is denk ik het belangrijkste punt. We denken bij burn-out eigenlijk altijd aan teveel stress, maar we weten inmiddels dat te weinig stress dezelfde klachten kan opleveren als teveel stress. We noemen dit ook wel een bore-out. Het klinkt heerlijk op de korte termijn even niks te doen, vind ik ook. Sterker nog, droom ik regelmatig even over. Niet omdat ik mn werk niet leuk vind; het tegendeel zelfs, maar meer om even geen druk te ervaren. Maar verveling en te weinig prikkeling of uitdaging kan net zo stressvol gaan voelen en leidt op de langere termijn juist vaak tot psychische klachten.

Stress  
Stress is een vies wordt geworden, maar dit is eigenlijk onterecht. Ieder mens heeft stress en stress kan zelfs best wel lekker voelen; denk maar aan als je net een achtbaan bent uitgestapt of je die spannende presentatie genaild hebt. Voelt lekker toch?

Stress geeft pas klachten als er te lang teveel of te weinig van is. Dat geldt eigenlijk voor alles wat goed of minder goed voor je is. Sporten is gezond, maar 3 keer per dag naar de sportschool als je geen professioneel atleet bent, is wellicht vragen om blessures en andere problemen. Een taartje op een verjaardag is prima, maar als je elke dag 3 taartjes eet, ga je daar waarschijnlijk negatieve consequenties van ervaren op termijn.
Stress zorgt ervoor dat je in actie komt. Ken je dat gevoel op vakantie dat je op het strand op een bedje ligt. De zon schijnt, een verfrissend drankje naast je op tafel en het lijkt wel alsof je in je stoel zakt. Je bent zo ontspannen dat je boek vasthouden al zwaar is – dit komt omdat je geen stress hebt, wat tijdelijk echt heerlijk en gezond is. Zodra iemand per ongeluk een volleybal richting je gezicht slaat en je deze afwend, schiet je makkelijk overeind en is je boek ineens niet meer zwaar. Je hebt namelijk een beetje stress. Door stress kom je in actie. Door een beetje stress ga je aan het werk en haal je de kids op van school en doe je boodschappen, etc.

Stress kan van binnen en van buiten komen. Daarmee bedoel ik dat je vaak dingen in het leven meemaakt waar je geen enkele invloed op hebt; het leven is niet zo maakbaar als we vaak denken. Corona heeft al onze levens in korte tijd even volledig op z’n kop gezet bijvoorbeeld en je relatie kan uitgaan, je baan kun je verliezen, etc. Retestressvol allemaal. Stress kan ook komen vanuit jezelf. Als je veel last heb van piekeren en je zorgen maakt over allerlei rampscenarios die waarschijnlijk nooit geen gebeuren of waar je toch geen invloed op hebt, is dat ook heel stressvol voor je lijf. Je brein is niet goed in het maken van onderscheid tussen werkelijkheid en inbeelding; we zijn geen objectieve wezens. Daarnaast heeft ieder mens goede en minder goede gedragspatronen. Patronen zijn jouw manieren om te handelen of  communiceren als bewuste of onbewuste reactie op emotionele triggers of externe gebeurtenissen. Oftewel, je automatische piloot. Stel, jij hebt hoge eisen als patroon, wat betekent dat je het altijd beter wilt doen, en je bent eigenlijk al te gestresst… is dat natuurlijk een perfecte combi om over het randje te kukelen.

Combineer stress die van binnen en van buiten komt met allerlei verschillende zaken waar we regelmatig mee bezig kunnen zijn, als werk, relaties, kinderen, gezondheid, etc, en het kan begrijpelijk teveel worden..

Er is nog een belangrijk punt wat ik wil benoemen: een burn-out zou een op zich staande aandoening kunnen zijn, maar net zo goed een versie van een andere psychische aandoening als een angststoornis of depressie. Er is veel overlap tussen de klachten bij een depressie en bij een burn-out, dat ik er ernstige twijfels bij heb of het verschillende dingen zijn als ik eerlijk ben. Kanttekening daarbij is dat ons huidige classificatiesysteem absoluut z’n beperkingen heeft en de ene persoon met een depressie totaal de ander niet is. Ik geloof enorm in een persoonlijke aanpak.

Wat doe je aan een burn-out?
Het slechte nieuws is: we weten niet hoe we burn-out het beste kunnen behandelen. Het goede nieuws is: er zijn meerdere acties en behandelmethoden die lijken te helpen. Ik heb net besloten dat mijn volgende podcast zal gaan over het inzetten van positieve psychologie tegen burn-out. Ik ben dol positieve psychologie, omdat het focust op mensen hun potentie i.p.v. hun valkuilen, en onderzoek laat tot nu toe hoopgevende resultaten zien betreft de inzet ervan bij preventie van burn-out. Maar om jullie nu niet met lege handen te laten zitten, hierbij een aantal elementen waarvan we weten of vermoeden dat ze helpen bij preventie van en weer gezond worden vanuit een burn-out:

1.      Maak keuzes voor je eigen levensverhaal. Ja, daar is hij weer! Keuzes maken. Jij mag bepalen wat prioriteit heeft in je leven en waar je vooral je aandacht naar wil richten.

2.      Dit raakt meteen aan de 2e: stuur bij als nodig en leef niet op de automatische piloot

3.      Blijf ruimte houden voor de mensen van wie je houdt, hoe druk je ook bent. Wij zijn gebouwd als groepsdieren en verbondenheid is voor ons essentieel.

4.      Probeer je focus weg te houden of brengen van zaken waar je geen controle over hebt. De uitkomst wordt niet beter of minder van piekeren hierover.

5.      Leer eerlijk uitspreken waar je behoefte aan hebt. Anderen kunnen geen gedachten lezen en zijn als druk genoeg met zichzelf.

6.      Grenzen, grenzen en nog meer grenzen

Ik hoop dat je deze blog nuttig voor je is geweest! Als je vragen of suggesties hebt, hoor ik het heel graag via een mail naar info@delevenskeuzeclub.nl of via instagram @delevenskeuzeclub.

Binnenkort verschijnt de masterclass Positieve psychologie tegen burn-out. Op de hoogte blijven?
Schrijf dan in voor onze nieuwsbrief onderaan deze pagina!